18-01-2014 : Sagrantino di Montefalco – Umbrië’s juweel

1 8 - 0 1 - 2 0 1 4 : S a g r a n t i n o d i M o n t e f a l c o – U m b r i ë ’ s j u w e e l

✦
Hoe komt men er in godsnaam toe om dergelijk thema op het programma te zetten. Welnu, in januari 2009 brak mijn echtgenote haar pols en moest ik noodgedwongen met haar naar de kliniek te Deinze. Aldaar, in de wachtzaal, viel mijn oog op een artikel van oud-minister Guy (om hem niet met naam te noemen). Die had het over zijn Toscaanse wijn maar ook over een klein gebied in het aangrenzende Umbrië, en zo was mijn interesse gewekt. Na het consulteren van de nodige lectuur werden een aantal wijndomeinen geselecteerd en schreef ik ook het Consorzio Montefalco aan. Bleek dat mijn bezoek in september 2009 samen viel met het 30ste Settimana Enologica dat aldaar in Montefalco plaats vond, waardoor ik tal van activiteiten rond wijn zou kunnen bijwonen.

Localisatie

Geschiedenis

De wijnbouw in de streek van Montefalco gaat terug tot de oude Romeinen. Pliny de Oude beschreef een variëteit “Itriola” die werd gecultiveerd in deze regio. Waarschijnlijk gaat het hier niet om de hedendaagse Sagrantino, die eerder door de Franciscaner monniken vanuit klein Azië lijkt te zijn geïntroduceerd in de 14e – 15e eeuw, maar het bevestigt wel het oenologisch succes van de streek. Een andere theorie claimt dat de druif van Spaanse afkomst is en in de streek werd geïntroduceerd door de Saracenen. Niettemin vertoont Sagrantino geen enkele overeenkomst met enig andere druif (wereldwijd) en wordt zij daarom als locale variëteit beschouwd. Hoe oud de Sagrantino werkelijk is, is nog steeds een punt van discussie. De oudste vermelding van deze druif gaat terug naar een document van de Joodse handelaar Guglielmo da Trevi en zijn vrouw Stella en dateert uit 1549. De hoge kwaliteit van de wijnen uit Montefalco werd in 1565 gedocumenteerd door Cipriano Piccolpasso – beheerder van het fort van Perugia -, in een document met de titel “Planten en portretten van steden en landschappen in de provincie Perugia”. Professor Gabriele Metelli rapporteerde over een contract van 30 april 1575 met betrekking tot 4 Sagrantino wijngaarden te San Vittore : “salvis et reservatis pro dictis locatoribus in totem quattuor pergulis sagrantini existentibus in dictis petiis terrarum…” Professor Francesco Guarino citeert een boek uit 1598 waarin Bartolomeo Nuti, advocaat te Assisi, getuigt over het wijnmaakproces in de regio Foligno. In 1622 verstrengt kardinaal Boncompagni, Pauselijke afgevaardigde in Perugia, sterk de bij gemeentewet afgekondigde sancties waarbij bepaald wordt: “eenieder die betrapt wordt bij het kappen van wijnstokken krijgt de doodstraf “. Op Umbrië’s wijnexpositie van 1925 wordt Montefalco tot belangrijkste wijnregio uitgeroepen. De jaarlijkse productie bedraagt dan 6.500 liter/hectare. Na bijna volledig van de aardbodem te zijn verdwenen rond 1960 wordt de druif, door enkele moedige wijnbouwers, opnieuw tot leven gewekt. Op 30-10-1979 krijgt zij het DOC label, op 05-11-1992 gevolgd door de DOCG status. Omdat zij uit 1700 en 1800 stammen werden in 1998 een aantal Sagrantino wijnstokken, die groeien binnen de stadsmuren van Montefalco, gelabeld en beschermd,.Tussen 2000 en 2008 verviervoudigde de Sagrantino productie van 666.000 flessen naar over de 2,5 miljoen. In diezelfde periode nam het aantal wijnkelders (domeinen) met 30 toe en 2 andere zagen het licht eind 2009 (actueel 59 waarvan ± 50 zelf bottelen). Het wijnoppervlak is inmiddels vervijfvoudigd van 122 naar 660 hectaren. Parallel aan de kwantiteit is ook de kwaliteit van de wijn sterk toegenomen, mede door de introductie van een nieuwe rendementsbeperking van 8 naar maximum 7.000 liter/ha.

Soorten wijnen

In de driehoek Montefalco – Gualdo
Cattaneo – Giano dell’Umbria worden
een 4-tal soorten wijnen geproduceerd.
Montefalco Bianco :
Grechetto min 50%, Trebbiano
Toscano 20-35%, andere druiven
(meestal Chardonnay) 0-30%.
Max opbrengst druiven: 130 hg/ha
Maximum opbrengst wijn: 72%.
Aciditeit minimum: 5,5 g/
Alcohol minimum: 11,00%

Montefalco Rosso : Sangiovese 60-70%, Sagrantino 10-15%, andere druiven (Merlot, Cabernet Sauvignon etc.) 15-30% Maximum opbrengst druiven: 110 hg/ha – Maximum opbrengst wijn: 70% Aciditeit minimum: 5,0 g/l – Alcohol minimum: 12,00% Rijping: in totaal 18 maanden vanaf 1 november Montefalco Rosso bestaat ook als “reserve” versie en die heeft minimum 12,50% alcohol en rijpt 30 maanden waarvan 12 op hout. Montefalco Sagrantino : Sagrantino 100% Maximum opbrengst druiven: 80 hg/ha – Maximum opbrengst wijn: 65% Aciditeit minimum: 5,0 g/l – Alcohol minimum: 13,00% Rijping: totaal 30 maanden vanaf 1 december waarvan 12 maanden op hout Montefalco Sagrantino Passito : Sagrantino 100% Maximum opbrengst druiven: 80 hg/ha – Maximum opbrengst wijn: 45% Aciditeit minimum: 5,0 g/l – Alcohol minimum: 14,50% Rijping: totaal 30 maanden vanaf 1 december De spectaculairste druif van Umbrië is ongetwijfeld de Sagrantino. Uniek in de wereld. Reden: de ongeëvenaarde hoeveelheid droge stof (4.174 mg/kg) en tannine. Sagrantino heeft zoveel tannine dat de wijn bijna ondrinkbaar kan zijn. Daarom dat men lang van deze druif enkel zoete (Passito) wijnen maakte omdat de suikers de tannines temperden.
Voor deze degustatie beperken wij ons niettemin tot de secco wijn die, zoals ik ondervond, net omwille van de enorme rijkdom aan polyphenolen en tannines, getuigt van grote structuur en concentratie. Dit maakt ook dat de wijn een lange vatlagering en veroudering op fles waarborgt en zelfs noodzakelijk maakt. Deze Schwarzenegger wijnen zijn niet meteen allemansvriendjes. Qua consumptie zijn het wijnen met een hoge herfst/winterfactor en dus uitermate geschikt om bij wild, geroosterd vlees en gerechten met donkere sausen, alsook harde krachtige kazen zoals Peccorino, te worden geschonken. In Italië is er een oud gezegde : “rode wijn maakt goed bloed” en er is geen gezondere of plezieriger transfusie dan een glas Sagrantino.
Jaargangen 2006 **** Echt goede jaargang met consistente kwaliteit 2005 ***** Topjaargang, evenwichtig, excellent 2004 **** Schitterende jaargang met consistente kwaliteit 2003 **** Hete zomer, koele september: heel rijp fruit. 2002 ** Gewone jaargang door het slechte weer, nu drinken 2001 **** Echt goede jaargang met consistente kwaliteit 2000 **** Grote jaargang met goede kwaliteit 2004 – uitstekend wijnjaar: een jaar gekenmerkt door ongewone hoeveelheden regen. De overvloedige lenteregens vertraagden de groei van de wijnstokken en het rijpingsproces. Regenval was ook ongemeen hoog in de zomer. De oogst vond vrij laat plaats (2de helft oktober), met een vertraging van 2 à 3 weken vergeleken met voorgaande jaren. De druiven waren niettemin fijn gerijpt en schonken ons wijnen met een goed volume en volheid. De tannines zijn zacht. Een bijzonder interessant jaar, vooral in het vooruitzicht van veroudering in de fles in de komende jaren. 2005 – buitengewoon wijnjaar: een jaar gekenmerkt door twee verschillende weer fasen. De 1ste, wat overeenkwam met de periode vóór de veraison (verkleuring van de druiven), van mei tot eind juli, werd gekenmerkt door hoge temperaturen en weinig regenval in vergelijking tot het gemiddelde. De 2de, van augustus tot oktober, kende een hoger dan gemiddelde regenval en lage temperaturen waardoor de hydratatie stress – uitgelokt tijdens het eerste deel van het seizoen – werd opgeheven. De lagere temperaturen begunstigden de aromatische expressie en de regen zorgde voor een lichte verdunning, zonder daarbij de concentratie aan te tasten. 2006 – uitstekend wijnjaar: de winter was koud en droog en de knoppen kwamen zo’n 3 tot 5 dagen later. Het voorjaar was mild en een beetje regenachtig, het begin van de zomer koel en droog. Juli en augustus kenden een lager dan gemiddelde temperaturen en hoge regenval. September en begin oktober waren droog en warm. Vanuit het kwalitatief oogpunt, is de rijping van de Sagrantino zeer goed geweest op de warmere hellingen, minder op de koude. Bij Sangiovese was dit verschil zelfs nog groter. De wijnen zijn doorgaans fijn en elegant met zeer rijke en aangename aroma’s. De tannines hebben volume en doorzettingsvermogen, bijgevolg een bijzonder interessant en positief jaar voor Sagrantino.

Wij proeven
Azienda Agricola Antonelli San Marco

Het landgoed San Marco de Corticellis wordt genoemd in diverse middeleeuwse documenten. Het wordt beschreven als een Longobardisch cohort en één van de meest geschikte gebieden voor de teelt van wijnstokken en olijven. Van de 13e tot de 19e eeuw behoorde het pand tot het bisdom van Spoleto. In feite zijn de huidige grenzen nagenoeg dezelfde als die beschreven in een 13e eeuws document dat momenteel wordt bewaard in de archieven van de Bisshop van Spoleto. In 1881 werd het gekocht door Francesco Antonelli, een advocaat uit Spoleto. Hij begon een radicaal werk van transformatie en modernisering van de beplanting en de landbouw. Een rapport uit 1899 vermeldt dat de wijngaarden al werden beplant met 5000 wijnstokken per hectare en dat de rode wijnen worden gekenmerkt door hun uitstekende eigenschappen. Ook voor het welzijn van de pachters (o.a. op het vlak van gezondheid) werden grote verbeteringen tot stand gebracht wat hen efficiënter maakte in hun arbeid. Het Antonelli landgoed, dat zich duidelijk onderscheidt door deze filosofie, begon uiteindelijk in 1979 met het zelf bottelen en verkopen van haar wijnen. Voordien werden deze in bulk verkocht. Sinds 1986 wordt het landgoed gerund door Filippo Antonelli, die zijn tijd verdeeld tussen Montefalco en Rome waar hij een tweede wijngoed Castello di Torre te Pietra beheert. Geboren te Rome in 1960, behaalde hij een landbouwdiploma aan de universiteit van Perugia. Hij was voorzitter van het “Consorzio Tutela Vini Montefalco” van 1996 tot 2006. Vanaf 1992 is enotoerisme mogelijk en kan men er overnachten in één van de 6 appartementen van het Casale Satriano.

Het landgoed is 170 ha groot (45 ha wijngaard, 10 ha olijfgaard, 70 ha graan en 35 ha
bos) en ligt volledig op het grondgebied van de gemeente Montefalco. De wijngaarden
zijn hoofdzakelijk zuid tot westelijk georiënteerd op heuvelachtige hellingen met
een gemiddelde hoogte van 350 m boven zeeniveau. De wijnstokken, zo’n 5.700 per
ha, volgen de lijnen van de heling (rittochino). De bodem is kleiachtige en rijk aan
kalksteen, daterend uit verschillende geologische perioden. Bepaalde delen zijn bovendien
zeer rijk aan fossielen, wat de wijnen intense en gevarieerde tinten geeft. Zowel
de wijn- als olijfgaarden worden omgeven door bossen wat voor een ideaal microklimaat
zorgt. Sagrantino en Sangiovese zijn de belangrijkste rode druivensoorten,
maar ook Montepulciano, Merlot en Cabernet Sauvignon worden geteeld. Voor wit
zijn dit Grechetto en Trebbiano Spoletino. De gemiddelde leeftijd van de wijnstokken
is ongeveer 15 jaar. De oudste Sagrantino wijnstokken zijn 30 jaar oud.
De wijnkelder is gelegen in het hart van het landgoed, onder het herenhuis. Het werd
in 2007 of 2008 uitgebreid met nieuwe ondergrondse ruimtes voor hout- (Bottaia) en
flesveroudering en beschikt thans ook over een ondergrondse fermentatieruimte op
twee niveaus, waardoor het vinificatieproces grotendeels verloopt via zwaartekracht
in plaats van gebruik te maken van pompen. De wijnen worden uitsluitend gemaakt
van biologisch geteelde druiven. Hun streefdoel is het maken van authentieke en harmonieuze
wijnen waarbij de grote drinkbaarheid en elegantie primeren op brute
kracht.

Montefalco Sagrantino 2004
Deze 100% Sagrantino wijn werd voor het eerst gemaakt in 1981. Voor deze 2004
zijn de druiven afkomstig van 3 percelen :
· Baiocco – zuidelijke expositie en aangeplant in 1970
· Cantina – westelijke expositie en aangeplant in 1990
· Pannone – zuidelijke expositie en aangeplant in 1997
De manuele druivenpluk startte op 15-10-2004. De opbrengst bedroeg 40 hl/ha en de
druiven werden verzameld in mandjes van 15 kg. De maceratie en fermentatie (volledige
trossen) duurde 3 weken bij een temperatuur van 28°C en werd onmiddellijk gevolgd
door een malo-lactische gisting die eind november werd afgerond. De wijn
klaart op zichzelf, spontaan, zonder noodzaak tot filtering. Hij wordt vervolgens verder
opgevoed op licht geroosterd 500 L Franse eiken vaten (Allier, Nevers en Tronçais)
gedurende 6 maanden, daarna in 25 hl Sloveense en Allier eiken vaten gedurende
12 maanden. Assemblage en uiteindelijke

Related posts:

Alvaro Palini
Estratto scritto da Ian D’Agata sulla testata online Terroir Sense, giugno 2022
La storia del Sagrantino aperta all’innovazioneLa storia del Sagrantino